Zabytek restaurowany

Pierwsza wzmianka o istnieniu kościoła w Błotnicy pojawia się już w 1403 roku. Świątynia, pod wezwaniem Piotra i Pawła Apostołów, była drewniana. Istniała jeszcze w 1759, kiedy rozpoczęto prace przy kościele murowanym. Budowniczym był Józef Krępski, architekt ze Śląska, a inicjatorem postawienia barokowej budowli - był ks. Sebastian Saryusz Skórkowski, który na ten cel przeznaczył majątek odziedziczony po rodzicach. Ks. Sebastian był kanonikiem katedry liwskiej, proboszczem w Błotnicy i kuratorem parafii w Jankowicach.

Pierwszy etap budowy świątyni trwał 23 lata. Postawiono w tym czasie mury i wieże frontowe do wysokości korony, które nakryto modrzewiową więźbą i gontem. Przez kolejne 70 lat nie zrobiono nic. Dopiero w 1852 roku prace zostały wznowione. Do czasu konsekracji, której w 1868 dokonał bp Józef Michał Juszyński, udało się pokryć kościół sklepieniem i gzymsami, położono też dachy, wybudowano chór muzyczny i ukończono wieżę południową. Roboty te prowadzone były według projektu architekta Antoniego Kaspra Wąsowskiego (1818-1897) z Radomia, budowniczego guberni radomskiej. Trzeci etap budowy błotnickiej świątyni przypada na lata 1888-1913. Wtedy to ukończona została północna wieża i nadano ostateczny kształt bryle kościoła. Także wnętrza zostały wykończone i wyposażone. Na szczęście żadna z wojen światowych nie naruszyła substancji budowli.

Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Starej Błotnicy – w stylu późnego baroku i neobaroku - jest orientowany, trzynawowy, typu bazylikowego. Korpus nawowy jest trójprzęsłowy i zamknięty od zachodu dwiema czworobocznymi wieżami, między którymi wykonano okazały chór muzyczny. Na przedłużeniu naw bocznych od północy znajduje się „kaplica zimowa”, a od południa zakrystia. Nad tymi pomieszczeniami wybudowano loże, które otwierają się do prezbiterium arkadowymi otworami.
We wnętrzu świątyni uwagę zwracają polichromie. Malowidła zdobią sklepienie nawy i prezbiterium, a neobarokowa ornamentyka dekoruje nawy boczne. Mamy tu także tzw. architekturę iluzyjną, np. namalowane nad portalem w prezbiterium kartusze z profilami portretowymi biskupa kijowskiego Józefa Załuskiego, urodzonego w pobliskiej Jedlance i tu uzdrowionego oraz biskupa krakowskiego Karola Skórkowskiego, urodzonego w niedalekich Jankowicach.

Polichromia ścian i sklepienia nawy głównej oraz naw bocznych została wykonana w latach 1908-1910 przez warszawskiego malarza Kazimierza Alchimowicza (1840-1916). Alchimowicz był powstańcem styczniowym, do 1869 przebywał na zesłaniu w Wierchutorii za Uralem. Po powrocie uczył się w Klasie Rysunkowej i prywatnej pracowni Wojciecha Gersona, a potem w Monachium u A. Wagnera. W Monachium pozostawał pod silnym wpływem artystycznym Józefa Brandta, zaliczał się nawet do jego przyjaciół. Przez kilka lat Alchimowicz przebywał we Francji, by w 1878 roku osiąść na stałe w Warszawie. W twórczości swej najchętniej sięgał do litewskich wątków historycznych i legendarnych. Obficie czerpał z idei romantyzmu. Późnoromantyczna, pełna girland, złoceń i marmuru jest także błotnicka praca Kazimierza Alchimowicza. Piętnaście wielkich malowideł ściennych układa się w dwa cykle wypełniające pola nad arkadami nawy głównej i na sklepieniu. Cykl pierwszy, w dziesięciu scenach, to ewangeliczna opowieść o życiu, śmierci i triumfie Chrystusa w dziesięciu scenach. Na ścianie południowej znajdują się malowidła: „Boże Narodzenie”, „Ofiarowanie Chrystusa”, „Znalezienie Chrystusa w świątyni”, „Wesele w Kanie Galilejskiej” i „Wybór Piotra”, a na ścianie północnej widnieje „Chrystus w Ogrójcu”, „Ukrzyżowanie”, „Zmartwychwstanie”, „Wniebowstąpienie” i „Zesłanie Ducha Świętego”.

Drugi cykl, o tematyce maryjnej, możemy podziwiać na sklepieniu nawy głównej, a przedstawia: „Nawiedzenie”, „Niepokalane Poczęcie”, „Zwiastowanie”, „Wniebowzięcie” i „Koronację NMP”.
Ostatni duży remont w Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia prowadzony był w latach 70. XX wieku. Od tego czasu opiekujący się błotnicką parafią ojcowie paulini starają się podtrzymywać dobrą kondycję zabytku. Przed pięciu laty zakończył się, trwający dwa lata, remont zabytkowych organów kościele. Prace kosztowały 400 tys. zł i nie byłyby możliwe bez czterech dotacji od Mazowieckiego Konserwatora Zabytków, dwóch od Samorządu Województwa Mazowieckiego i jednej z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W 2021 roku natomiast Samorząd Województwa Mazowieckiego kwotą 6 tys. zł wsparł renowację barokowego obrazu „Ukrzyżowanie”. W następnym roku 20 tys. zł w ramach programu „Mazowsze dla zabytków” parafia Narodzenia NMP mogła przeznaczyć na konserwację ołtarza bocznego Matki Bożej Różańcowej. Rok później taką samą kwotę ojcowie paulini otrzymali od Samorządu Województwa Mazowieckiego na prace restauratorskie innego ołtarza bocznego - Najświętszego Serca Pana Jezusa.

W połowie przyszłego roku z kolei zakończą się spore roboty konserwatorskie w błotnickiej świątyni. Odnawiana jest posadzka, ołtarz główny oraz ołtarze boczne: świętego Antoniego i świętego Michała Archanioła, a także polichromie w prezbiterium i nawach bocznych. Planowana jest ponadto rekonstrukcja 12 okien w nawach bocznych i zakrystiach. Całość ma kosztować nieco ponad 3 mln zł. Gros pieniędzy pochodzi z Rządowego Programu Odbudowy Zabytków.