Poświęcenie nagrobka b. komendanta

Poświęcenie nagrobka b. komendanta
VII okręgu POW w Radomiu
Z udziałem min. Kościałkowskiego

Zjazd historyczny VII okręgu POW w Radomiu miał nader uroczysty charakter.
W drugim dniu Zjazdu przybył do Radomia na uroczystości poświęcenia nagrobka na mogile b. komendanta POW Marjańskiego-Marskiego minister opieki społecznej Zyndram Kościałkowski, wraz z dyr. P.A.T. Libickim i pułk. Jareckim.
Gości na granicy miasta powitał Zarząd Miejski z prezydentem szczawińskim na czele.
Po zwiedzeniu domów robotniczych na ul. 1 Maja i Szkoły rzemiosł min. Kościałkowski udał się na cmentarz rzym.-katolicki, gdzie nastąpiło poświęcenie nagrobka. Przemówienie okolicznościowe wygłosili b. peowiacy Gawroński i rej. Nowachowicz.
Po części oficjalnej odbyło się u p. starosty Mieszkowskiego przyjęcie dla gości, w którym udział wzięli wicewojewoda kielecki Lubomski, prezydent Szczawiński, wiceprezydent Radomski, dyr. Libicki z małżonką, płk. Jarecki, poseł Kasprzykowski i rejent Nowachowicz.

Trybuna nr 45, 5 listopada 1937

11 listopada 1918 w Radomiu

Listopada 1918 r. Front zachodni całkowicie złamany. W Niemczech wybucha rewolucja przeciw „kajserowi” Wilhelmowi II. Austria rozkłada się zupełnie. Przerażone gromem niesłychanej klęski władze okupacyjne tracą zupełnie głowę.
Godzina czynu wybija. W całej Polsce rozpoczyna się rozbrajanie okupantów. W Radomiu rządzą okupacyjne władze austriackie, z gen. Kwiatkowskim na czele, w koszarach wcale liczny garnizon austriacki.
Tymczasem dnia 1 listopada 1918 r. przyjechał do Radomia Wacław Gajewski, sekretarz osobisty komisarza Rządu Polskiego, na okupację austriacką Zdankowskiego oraz członek P. O. W. Stanisław Majewski (Majonez) i zakomunikowali miejscowym organizacjom niepodległościowym, że w Krakowie wojska austriackie zostały rozbrojone. Tegoż dnia odbyło się zebranie miejscowych działaczy niepodległościowych, na którym postanowiono jeszcze tej samej nocy rozbroić wojska austriackie, a do rana opanować władzę w mieście. Dla wykonania tego planu został powołany komitet, w skład którego weszli: dr Stanisław Kelles Krauz, mec. Jan Wigura, mec. Roman Szczawiński, Aleksy Rżewski (pseud. Jankowski) i Wacław Dębowski. Komendę nad oddziałami żołnierzy polskich w Radomiu i powiecie (peowiaków, b. legionistów i austriackich żołnierzy-Polaków) objął ppor. Józef Mariański (b. legionista) zgodnie z rozkazem szefa sztabu, gen. Rozwadowskiego. Po porozumieniu się z komisarzem Zdankowskim komitet mianował komisarza rządu polskiego na Radom i powiat Zygmunta Słonimskiego (b. prezyd. Warszawy). Wydano cały szereg odezw, ustaw.
Jedną z pierwszych czynności komisarza rządu było wydanie rozkazu zwolnienia więźniów politycznych. Ci, którzy za wolność i miłość ojczyzny cierpieli kary pozbawienia wolności, powołani zostali do wzięcia udziału w odbudowie niepodległości.
W ciagu kilku dni władze i wojska okupacyjne zmuszone były opuścić Radom. Żołnierzom czeskim (braciom słowianom) pozwolono wyjechać z pełnym uzbrojeniem.
Dnia 8 listopada został mianowany komisarzem m. Radomia A. Rżewski zaś powiatu mec. Szczawiński, który ze swego stanowiska zrezygnował, przekazując funkcję komisarza A. Rżewskiemu.
Dnia 10 listopada na Placu 3-go Maja złożył przysięgę dla rządu Ludowego Republiki Ludowej w Lublinie garnizon radomski i uzbrojeni robotnicy z czerwonymi opaskami. Przysięgę przyjął awansowany na kapitana J. Mariański i komisarz Rżewski. Dnia 11 listopada odbyło się zaprzysiężenie urzędników przez podanie ręki. Radom nietylko był wolny od okupantów, ale władze polskie już posiadał. Warszawa nie jest w owych dniach wolna, znajdują się w niej jeszcze okupanci Niemcy, a stolicąś ruchu wyzwoleńczego staje się Lublin z rządem socjalistyczno-ludowym na czele. Fakt ten sprawił, że w uroczystościach radomskich nie wzięło udziału duchowieństwo.
W dniu 11 listopada Polska staje się wolna.

Trybuna nr 46, 12 listopada 1937