Adresy Kultury: Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie

Muzeum Jana Kochanowskiego ulokowało się w klasycystycznym, parterowym dworze Jabłonowskich, wybudowanym według projektu Jakuba Kubickiego. W latach 1834-1847 właścicielką dóbr czarnoleskich była Teresa Lubomirska, żona Maksymiliana Jabłonowskiego. Majątek odziedziczył ich syn Władysław Eustachy Jabłonowski (1818-1875), a jego właścicielem był do swojej śmierci. Ogród dendrologiczny w Czarnolesie powstał w połowie XIX stulecia. Ukształtował go, w modnym wówczas stylu krajobrazowym, czeski ogrodnik i planista Józef Stichy. Projektując park, w istniejący układ wkomponował drzewa i krzewy rodzimego pochodzenia. Po pożarze w 1904 roku dwór został odbudowany przez kolejnego właściciela, Stanisława Zawadzkiego. Na początku XX wieku przebudowany został także, przez Stefana Celichowskiego, park.

Muzeum poświęcone Janowi Kochanowskiemu w dawnym dworze Jabłonowskich zostało otwarte w 1961 roku. Ekspozycja obejmowała wówczas hall i cztery pokoje. Od 1975 placówka była oddziałem Muzeum Okręgowego w Radomiu. Na początku 2020 roku stała się samodzielna. Dziś w Czarnolesie możemy zobaczyć stałą wystawę „Jan Kochanowski - duch miejsca, klimat epoki”. Ekspozycja ukazuje czarnoleskiego poetę, jako europejskiego twórcę, odwołującego się do wzorów basenu Morza Śródziemnego (łacińskie „Elegie”, tłumaczenie „Iliady” Homera, „Odprawa posłów greckich”) i chrześcijańskich korzeni jego artystycznej wizji świata („Psałterz Dawidów”, „Pieśń XXV”).

„W swojej wymowie poznawczo-dydaktycznej odwołuje się do zachowanych artefaków przeszłości i autentycznego, historycznego miejsca (drzwi z jego zabudowy dworskiej, czarnoleski, kurdybanowy fotel, lapidaria z sycyńskiej kaplicy rodowej, folwark - graficzna i przestrzenna próba odtworzenia) oraz pielęgnacji tradycji narodowej, sięgającej XVI wieku. Ważną osią wystawy jest „Psałterz Dawidów”, jako najważniejszy sukces literacki geniuszu poetyckiego Jana Kochanowskiego. Jednym z głównych celów jest pokazanie w różnych przejawach artyzmu poetyckiego jego dzieł: „Pieśni”, „Fraszek”, „Trenów” - czytamy na stronie Muzeum Jana Kochanowskiego. - „Za pomocą technik interaktywnych, zwiedzający stają się aktywnymi uczestnikami gościny w czarnoleskim dworze. Klikając na mapę dotrą do miejsc, z którymi poeta był związany w trakcie swojej nauki, podróży czy działalności publicznej, a specjalne efekty dźwiękowe przywołują atmosferę życia rodzinnego w czarnoleskim dworze”. Natomiast w Galerii Kordegarda można zobaczyć wystawę „Czarnolas na starych fotografiach”. To wybrane zdjęcia czarnoleskiego domus Jana Kochanowskiego – dóbr, który w XX wieku podlegał dynamicznym zmianom własnościowym.

W ciągu kilku ostatnich lat samorząd województwa mazowieckiego, którego podlega muzeum, w Czarnolesie prowadzono kilka inwestycji. Ostatnią – od lutego 2022 do maja 2023. Chodzi o konserwację i adaptację zabytkowej oficyny dworskiej. 

Oficynę wzniesiono w pierwszej połowie XIX wieku z wykorzystaniem materiałów rozbiórkowych pochodzących z dawnego dworu następców rodziny Kochanowskich. Znaczenie oficyny wzrosło po pożarze dworu, jaki miał miejsce w roku 1853, kiedy to spalił się drewniany korpus pałacu, a kaplica wzniesiona przez Jabłonowskich w miejscu domu Jana Kochanowskiego została uszkodzona. Budynek oficyny przejął wówczas funkcję letniej rezydencji Ludgardy Jabłonowskiej, właścicielki posiadłości, i stał się miejscem przechowywania i prezentowania pamiątek po Janie Kochanowskim prawie do końca XIX wieku, gdy po 40 latach od pożaru pałac odbudowano. Dziś oficyna mieści „salę wielofunkcyjną z zapleczem gastronomicznym i sanitarnym, służącą celom wystawienniczym, kulturalnym oraz edukacyjnym”.