Pomysłodawcami takiego upamiętnienia represjonowanych, bitych i zwalnianych z pracy uczestników protestu byli m.in. Bronisław Kawęcki, Andrzej Sobieraj i Jan Rejczak. Pomnik miał stanąć na skwerze przed siedzibą KW PZPR, która 25 czerwca 1976 była centralnym punktem wydarzeń, ale o takiej lokalizacji władze nawet nie chciały słyszeć. Do przyjęcia, a i to z dużymi oporami, był skwer u zbiegu ul. 1 Maja i Żeromskiego.
Rozmowy władz z „S” w sprawie upamiętnienia czerwcowych wydarzeń trwały, kiedy wiosną 1981 roku zawiązał się komitet budowy pomnika, z Bronisławem Kawęckim na czele. Komitet zdecydował, by projekt monumentu wybrać w ogólnopolskim konkursie. Napłynęło aż 70 prac. Komisja konkursowa, w skład której weszli przedstawiciele ogólnopolskich związków architektów i plastyków, uznała, że najlepsza jest praca warszawskiego rzeźbiarza Bronisława Kubicy. Miała to być potężna bryła piaskowca rozpadająca się na trzy części, symbolizujące trzy protesty: w Poznaniu, Gdańsku i Radomiu.
Ponieważ zgody na postawienie pomnika wciąż nie było, komitet wpadł na pomysł wmurowania tymczasem kamienia węgielnego. Zdecydowano się na mierzący ok. 1,5 m blok z szydłowieckiego piaskowca, w którym wykuto niszę na naczynie z aktem erekcyjnym. Na uroczystość jego wmurowania - 25 czerwca 1981 roku przyjechały legendy Solidarności: Lech Wałęsa i Anna Walentynowicz, a także Zofia i Zbigniew Romaszewscy, którzy po 25 czerwca 1976 roku włączyli się w pomoc represjonowanym robotnikom Radomia. W akcie erekcyjnym stanęło: „Mając na względzie dobro Ojczyzny naszej oraz prawo każdego człowieka do poszanowania i godności osobistej, postanawiamy przywrócić dobre imię zbezczeszczonym i skrzywdzonym ludziom pracy Ziemi Radomskiej i wszystkim, których niesprawiedliwość spotkała za okazania różnorakiej pomocy poszkodowanym”. Pod dokumentem swoje podpisy złożyli: bp Edward Materski, ordynariusz diecezji sandomiersko-radomskiej, Lech Wałęsa, przewodniczący NSZZ „Solidarność” oraz przedstawiciele władz miasta, województwa i Międzyzakładowej Komisji Regionalnej NSZZ „Solidarność” Ziemia Radomska. W niszy znalazła się także ziemia spod pomników w Poznaniu i Gdańsku oraz ziemia z Katynia, o czym władze nie miały pojęcia. Na otwór nałożono tablicą z napisem: „Kamień węgielny pod pomnik ludzi skrzywdzonych w związku z robotniczym protestem 25 czerwca 1976 roku”.
13 grudnia 1981 roku wprowadzono w Polsce stan wojenny i o pomniku robotniczego protestu można było zapomnieć. Dla radomian miejsce to stało się na tyle ważne, że właśnie przy kamieniu węgielnym w ciągu następnych lat manifestowano przeciwko komunistycznej władzy.
4 czerwca 1991 roku Radom odwiedził Jan Paweł II, który wyraził chęć zatrzymania się przy kamieniu węgielnym w drodze na lotnisku, gdzie miał odprawić mszę. Papież modlił się tu kilka minut.
Choć po 1989 roku nie byłoby przeszkód w postawieniu pomnika upamiętniającego radomski Czerwiec, rzecz znów wywołała kontrowersje. Bo jak ten monument miałby wyglądać? O powrocie do koncepcji Kubicy nie było już mowy. Część środowisk optowała za zrealizowaniem „Powiewu” prof. Macieja Szańkowskiego, który w konkursie ogłoszonym przez „S” w 1981 roku zdobył wyróżnienie, część nie chciała żadnego innego pomnika, za taki uznając kamień węgielny. Zwłaszcza, gdy obok umieszczono tablicę z treścią modlitwy wypowiedzianej przez Jana Pawła II podczas wizyty w Radomiu.
Sprawa budowy pomnika wróciła kilka lat temu za sprawą stowarzyszenia Radomski Czerwiec '76. W al. Zbigniewa Romaszewskiego obok siedziby Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych ma stanąć replika wózka akumulatorowego wypełnionego protestującymi; takim wózkiem 25 czerwca 1976 jechali na czele demonstracji zmierzającej przed siedzibę KW PZPR radomscy robotnicy.
Napisz komentarz
Komentarze