Prostopadła i równoległa do ul. Mieszka I
Internistka i pediatra, działaczka społeczna. Urodziła się 26 sierpnia 1896 roku w Warszawie. Była córką Szymona Juraszka, inżyniera chemika i Heleny z Flachów. W 1914 ukończyła 8-klasową Szkołę Komercyjną Żeńską Anieli Wareckiej, a rok później rozpoczęła studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego. W czasie wojny działała w Polskiej Organizacji Wojskowej. Podczas studiów była wolontariuszem w Instytucie Higieny Dziecięcej i w laboratorium Szpitala Ujazdowskiego. W roku 1919 wyszła za mąż za Waldemara Jerzego Szwarcbarta, dyrektora Kasy Chorych, z którym rozwiodła się po czterech latach. Szwarcbartowie mieli córkę Zofię Stefanię, urodzoną w 1921 roku.
W czasie wojny polsko-radzieckiej Stefania Perzanowska służyła w Ochotniczej Legii Kobiet. Pracowała jako wolontariusz na oddziale chorób wewnętrznych Szpitala Wolskiego, a po uzyskaniu w roku 1926 dyplomu doktora wszech nauk lekarskich – jako asystent w tej lecznicy. Pracowała także w Warszawskiej Powiatowej Kasie Chorych, potem specjalizowała się w klinice internistycznej uniwersytetu wiedeńskiego. W 1928 przeniosła się do Sosnowca; pracowała tam w Kasie Chorych jako lekarz domowy, była naczelnym lekarzem szkolnym i prowadziła prywatną praktykę lekarską. Za mąż po raz drugi – za lekarza okulistę Zygmunta Perzanowskiego wyszła w 1937. W tym samym roku przyjechała do Radomia. Pracowała tu jako lekarz w Wydziale Zdrowia. W 1940 wstąpiła do Związku Walki Zbrojnej, później Armii Krajowej jako pracownik służby zdrowia i łączniczka. Używała pseudonimu „Żywna”.
Aresztowana przez gestapo 11 listopada 1942 Perzanowska przebywała początkowo w więzieniu w Radomiu, gdzie udzielała współwięźniarkom pomocy sanitarnej. 7 stycznia 1943 została wywieziona pierwszym kobiecym transportem do obozu koncentracyjnego w Majdanku. Od razu rozpoczęła starania o zorganizowanie tam opieki lekarskiej. Uzyskawszy pozwolenie władz niemieckich jeszcze w styczniu urządziła szpital z kilkunastoosobowym personelem w jednym z baraków. Przez wiele miesięcy była jedynym lekarzem tego szpitala. W lutym 1944 szpital zajmował już 10 baraków; miał 1 300 chorych i blisko 100 osób personelu. Dr Perzanowska zabiegała o wyposażenie lecznicy i o leki. Chroniła ozdrowieńców, twierdząc, że są nadal chorzy lub zatrudniając w szpitalu. Udzielała pomocy lekarskiej nowo przybyłym transportom i pojedynczym osobom.
13 kwietnia 1944, gdy chore były przewożone do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu-Brzezince, zgłosiła się ochotniczo wraz z częścią szpitalnego personelu do opieki nad nimi. Tam podjęła pracę w kobiecym szpitalu obozowym. Wkrótce została z chorymi wywieziona transportem do Ravensbrück, a po kilku tygodniach do Neustadt-Gleve. Po oswobodzeniu obozu przez wojska amerykańskie 2 maja 1945 została jeszcze z kilkoma pielęgniarkami, aby zorganizować dla chorych opiekę i wyżywienie, a następnie przekazać ich do szpitala. Dopiero wtedy wróciła do Polski, przebywszy piechotą ponad 200 km.
W Radomiu dr Perzanowska znalazła się 23 maja 1945. Była ordynatorem oddziału wewnętrznego szpitala miejskiego, a potem lekarzem Wydziału Zdrowia i przewodniczącą Komisji Lekarskiej. W pierwszych latach po wojnie była także, honorowo, kierownikiem i wykładowcą utworzonej przez siebie szkoły pielęgniarskiej. Zorganizowała w Radomiu jedną z pierwszych w Polsce poradni dla byłych więźniów obozów koncentracyjnych i pracowała w niej społecznie do końca życia. Napisała wiele prac dotyczących wspomnień okupacyjnych i „choroby poobozowej”. Należała do kilku naukowych towarzystw lekarskich oraz m.in. do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację.
Odznaczona m.in. Krzyżem Virtuti Militari, Krzyżem Polskiej Organizacji Wojskowej, Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Zmarła 16 sierpnia 1974 w Warszawie. Została pochowana na Cmentarzu Powązkowskim.
Ulicy na Józefowie Miejska rada Narodowa nadała imię dr. Stefanii Perzanowskiej 29 marca 1985 roku
Napisz komentarz
Komentarze