Jest taka ulica: Ulica Józefa Gackiego

Rajec Poduchowny, między ul. Kozienicką a Kazimierza Beina, równoległa do ul. Esperanto i Botanicznej

Syn Pawła i Teresy z Mioduszewskich urodził się 20 marca 1805 roku w Pęsach (blisko rodowej wsi Gać) koło Łomży w rodzinie szlacheckiej. Józef uczył się w szkołach pijarskich w Łomży i Radomiu, gdzie jego stryj Tadeusz był rektorem w latach 1815-1825. W wieku 16 lat wstąpił do zgromadzenia księży pijarów w Łukowie; śluby zakonne złożył w 1822. Dwa lata później zwierzchność zakonna wysłała Józefa na studia do Warszawy. Przebywając w konwencie na Żoliborzu studiował na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Warszawskiego i jednocześnie uczęszczał na wykłady teologii w nowo utworzonym Seminarium Głównym. Równocześnie uczył historii i języków starożytnych w warszawskiej Szkole Wojewódzkiej. Na uniwersytecie napisał rozprawę konkursową „Obraz elekcji Michała Korybuta i stan ówczesny Polski”, za którą otrzymał medal złoty większy (opublikował ją w 1845 roku w „Bibliotece Warszawskiej”). Tytuł magistra nauk i sztuk wyzwolonych Józef Gacki uzyskał w 1827 roku.

Po studiach nad językami starożytnymi, które odbył w Berlinie, Gacki w 1828 otrzymał święcenia kapłańskie. Potem, przez trzy lata, uczył języków starożytnych i historii w Szkole Wojewódzkiej księży pijarów w Piotrkowie. Wynikiem jego pracy pedagogicznej była ogłoszona w 1827 „Zabawa historyczna z dziejów polskich, w sposobie loterii ułożona”. Potem, już w Piotrkowie, przetłumaczył i opublikował księgę pierwszą Ksenofonta „O wyprawie Cyrusa młodszego”.

W sierpniu 1830 Józef Gacki wyjechał na dalsze studia do Berlina, ale wrócił do Warszawy na wieść o wybuchu powstania. Został wiceprzewodniczącym powstałego Towarzystwa Patriotycznego. W korpusie gen. Józefa Dwernickiego pełnił służbę sanitarną i funkcję kapelana sztabowego. Razem z tym oddziałem przeszedł granicę Austrii (odznaczony przedtem Złotym Krzyżem Virtuti Militari). Internowany, uciekł z kolumny jeńców w drodze do Czech i schronił się w Berlinie. Stamtąd wrócił do Królestwa.

W 1837 roku ks. Gacki przeniósł się na wikariat do Jedlni, gdzie przebywał przy boku swego stryja Tadeusza, proboszcza tej parafii. Po jego śmierci dwa lata później sam został proboszczem. Funkcję tę sprawował aż do śmierci.

Był orędownikiem zamiany pańszczyzny na czynsz; dzięki niemu w parafii powstały nowe szkoły elementarne (gdy w wielu parafiach do końca wieku nie było szkół) i bractwa trzeźwości. Czynny członek Towarzystwa Rolniczego w okręgu kozienickim. By szerzyć czytelnictwo wśród parafian i pogłębiać ich religijność, opracował modlitewnik. Otrzymał szereg godności kościelnych – był dziekanem kozienickim, kanonikiem honorowym kaliskim i sandomierskim, kanonikiem gremialnym, sędzią w konsystorzu w sprawach małżeńskich.

Po napaści powstańców na stacjonujących w Jedlni żołnierzy rosyjskich 22 stycznia 1863, władze carskie obarczyły go winą. Dwukrotnie aresztowany, był ks. Gacki przetrzymywany w Dęblinie i Radomiu. W 1867 rząd pozbawił go wyższych godności kościelnych i przynależnych do nich beneficjów.

Wiele lat życia poświęcił ks. Józef opisom okolicznych parafii i miejscowości. W 1841 został współpracownikiem czasopism „Biblioteka Warszawska” i „Pamiętnik Religijno-Moralny”. W tym ostatnim opublikował monografie: Odechowa, Jedlni, Kozienic, Magnuszewa, Świerży, Brzózy, Wsoli, Suchej, Skaryszewa, Iłży, Radomia i Łysej Góry. Niektóre z nich, uzupełnione i rozszerzone, ukazały się w wydaniach książkowych. Do najlepszych należą: „Benedyktyński klasztor w Sieciechowie według pism i podań miejscowych”, „Benedyktyński klasztor świętego Krzyża na Łysej Górze” czy „Jedlnia, w niej kościół i akta obelnego prawa”. Ks. Gackiemu zawdzięczamy także cenne wiadomości z zakresu historii literatury w rozprawce „Poeta Klonowicz udarowany od klasztoru sieciechowskiego wójtostwem psarskim” i książce „O rodzinie Jana Kochanowskiego, o jej majętnościach i fundacjach”.

Ks. Józef Gacki zmarł 21 listopada 1875 roku w Jedlni. Został, zgodnie ze swoim życzeniem, pochowany pochowany na miejscowym cmentarzu, obok zbiorowej mogiły powstańców z 1863 roku.

Miejska Rada Narodowa ulicy w Rajcu Poduchownym badała imię Józefa Gackiego 29 marca 1985 roku.