Cenne polichromie

Parafia w Iłży została erygowana w początkach XIV stulecia. Do 1336 roku wierni modlili się w drewnianej świątyni. Nie wiadomo, w którym roku zastąpił ją murowany, w stylu gotyckim, kościół. Jego istnienie odnotowano w 1480 roku. Odnowił go i powiększył o zakrystię ks. Stanisław z Wojczyc, herbu Szeliga, proboszcz Iłży i oficjał sandomierski (urzędnik przy biskupie, sprawujący w jego imieniu kościelną władzę sędziowską i przewodniczący w sądach biskupich). Obecny kształt świątyni nadała rozbudowa i przebudowa z początku XVII wieku. Mocno nadszarpniętą zębem czasu budowlą postanowił zająć się ks. Marcin Szyszkowski – proboszcz iłżeckiej fary, późniejszy biskup krakowski. Najpierw, ok. 1603 roku, wzniesione zostało prezbiterium, stylem nawiązujące do późnego gotyku. W latach 1625-1634 zaś wybudowano, w stylu wczesnego baroku, trójnawowy korpus główny. W 1629 do południowej ściany świątyni dostawiona została, na planie kwadratu, manierystyczna kaplica Świętego Krzyża. Nazywana od nazwiska fundatora kaplicą Szyszkowskich, nakryta jest okrągłą kopułą, którą wieńczy latarnia. Co ciekawe, kolejne odbudowy nie zatarły istotnych cech obu - różniących się stylowo - członów budowli. Konsekracji świątyni dokonał, w 1634 roku, bp Marcin Szyszkowski.

Szwedzi, którzy kilkanaście lat później najechali Rzeczpospolitą, nie oszczędzili i iłżeckiej fary. Odnowiony starannie w 1670 roku kościół pożar zniszczył 70 lat później. Ponownie ogień pojawił się tu w 1831 roku. Tym razem restauracja trwała rok. Ponownie remontowano budowlę w 1850, 1906 i 1949 roku, a także w latach 1964-1968.

Przez kilka ostatnich lat w świątyni znów prowadzono prace konserwatorskie i restauratorskie. Pomocą służy tu Samorząd Województwa Mazowieckiego, ogłaszając co roku nabór wniosków do programu „Mazowsze dla zabytków”. Już w 2020 roku parafia Wniebowzięcia NMP otrzymała 60 tys. zł na remont niezwykle cennych organów, które w latach 1894-1895 zbudowane zostały w zakładzie Leopolda Blomberga w Warszawie. Instrument został wtedy zainstalowany w dawnej, XVIII-wiecznej szafie organowej. Renowacja chóru muzycznego i organów trwała kilka lat.

Potem przyszedł czas na polichromie zdobiące ściany i sklepienie prezbiterium. To ponad 300 metrów kwadratowych dekoracji malarskiej. Chodziło o zabezpieczenie wypraw tynkarskich i oczyszczenie, przemalowanej w latach 60. XX wieku dekoracji i jej rekonstrukcję. W efekcie powstać miała spójna dekoracja malarska, której charakter nadać powinna oczyszczona z przemalowań wcześniejsza polichromia. Przedsięwzięcie – z racji zakresu i kosztów – musiało zostać podzielone na etapy. W 2022 roku parafia na pierwszy etap prac konserwatorskich polichromii otrzymała z programu „Mazowsze dla zabytków” 70 tys. zł. Pomógł ponadto Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, przyznając dotację w wysokości 90 tys. zł. Także rok później iłżecka fara złożyła wniosek do programu „Mazowsze dla zabytków” na kontynuowanie prac w prezbiterium. Tym razem wsparcie Samorządu Województwa Mazowieckiego wyniosło 120 tys. zł.

Do zakończenia renowacji polichromii walnie przyczynił się Rządowy Fundusz Polski Ład. W ramach Rządowego Programu Odbudowy Zabytków parafia Wniebowzięcia NMP otrzymała prawie 973 tys. zł. Wkład własny powiatu radomskiego to 19 tys. 853 zł.