Spacerkiem po mieście: Związek Pracy Obywatelskiej Kobiet

Założycielkami i organizatorkami związku były wybitne działaczki niepodległościowe, w latach I wojny światowej związane z organizacjami kobiecymi takimi jak Liga Kobiet Polskich Pogotowia Wojennego czy Liga Kobiet Galicji i Śląska, a także uczestniczące w pracach Polskiej Organizacji Wojskowej i walczące w Legionach Polskich. Środowisko to po przewrocie majowym wsparło rządy Józefa Piłsudskiego i sanacji. Wśród pomysłodawczyń ZPOK były działaczki i aktywistki społeczne związane z obozem sanacyjnym. M.in. Zofia Moraczewska – działaczka społeczna i polityk lewicy, posłanka na Sejm Ustawodawczy i na Sejm III kadencji w II RP, Helena Ceysingerówna – poetka i pisarka, dziennikarka, nauczycielka, działaczka feministyczna, Bronisława Dłuska – polska lekarka, działaczka społeczna, niepodległościowa i kobieca, pierwsza dyrektor Instytutu Radowego w Warszawie, Hanna Pohoska – specjalistka w zakresie historii oświaty i pedagogiki, działaczka polityczna, zastępca senatora z Miasta Stołecznego Warszawy wybrana w 1935 roku czy Helena Witkowska – historyk, nauczycielka, twórczyni koncepcji wychowania obywatelskiego i działaczka feministyczna.
Jeszcze w 1928 roku, jak grzyby po deszczu zaczęły powstawać zrzeszenia wojewódzkie związku i powiatowe. Taki oddział powstał też w Radomiu. Początkowo swoją siedzibę miał przy ul. Traugutta 55, potem przy ul. Żeromskiego 13.
„Związek miał ambicję stworzenia nowego typu obywatelski polskiej", kobiety świadomej swoich praw i obowiązków, zaangażowanej w sprawy państwowe. Pełnione przez kobiety "tradycyjne" role społeczne – żony, matki, organizatorki życia rodzinnego – miały służyć misji wychowywania całego społeczeństwa” – pisze Wojciech Lipiński z artykule „Społeczny wehikuł czasu: Związek Pracy Obywatelskiej Kobiet”.
W sferze politycznej ZPOK podejmował rozmaite działania na rzecz faktycznego dopuszczenia kobiet do sprawowania urzędów państwowych, zrównania płac kobiet i mężczyzn czy reform prawnych. Do najważniejszych zadań ZPOK należało niesienie pomocy rodzinie, a zwłaszcza matkom i dzieciom z rodzin bezrobotnych, ubogich, dotkniętych chorobami, alkoholizmem. Członkinie związku zakładały i prowadziły m.in. domy matki i dziecka, stacje opieki nad matką i dzieckiem, żłobki, dziecińce, przedszkola i ogródki jordanowskie, świetlice, poradnie – prawne, medyczne, psychologiczne i pedagogiczne. Organizowały kolonie i półkolonie czy akcje dożywiania dzieci rodziców bezrobotnych.
W Radomiu ZPOK w latach 30. prowadził przedszkole przy ul. Traugutta 55 i drugie, dla dzieci bezrobotnych rodziców, na Glinicach – przy ul. Giserskiej 4. Pracujące w referacie opieki nad matką i dzieckiem radomianki organizowały także zbiórki odzieży i zabawek dla najbiedniejszych dzieci, półkolonie i rozmaite zabawy, z których dochód wspierał ubogie matki z dziećmi.