Ulica Zacheusza Pawlaka, Józefów. Równoległa do ul. Barbary Borzym, prostopadła do ul. Juliana Aleksandrowicza.
Zacheusz Pawlak urodził się w 1922 roku we wsi Florianów koło Zwolenia w rodzinie chłopskiej. Do szkoły podstawowej chodził najpierw we wsi Wólka Łagowska, a potem w Ciepielowie. Od 1937 roku był uczniem gimnazjum mechaniczego w Radomiu. Tu zetknął się z działalnością drużyny harcerskiej, zwanej „Siódemką”. Był zastępowym zastępu „Jastrzębie”; pierwsze konspiracyjne zebranie zorganizował w październiku 1939 w domu swoich rodziców w Pająkowie.
W 1940 wstąpił do Związku Walki Zbrojnej i został wcielony do placówki nr 3 we wsi Grabów nad Wisłą. Jako „Mojżesz” zajmował się kolportażem prasy konspiracyjnej, prowadził skrzynkę kontaktową i magazyn broni. Podejmował się najbardziej niebezpiecznych zadań i wkrótce dał się mocno we znaki okupantom. Zwróciło na niego uwagę gestapo, ale Zacheusz wymykał im się z rąk. Jesienią 1942 roku hitlerowcy uwięzili więc - jako zakładników - jego dwóch braci. Wtedy 20-letni Zacheusz zgłosił się do nich dobrowolnie.
Przez cztery miesiące – najpierw w więzieniu przy ul. Malczewskiego, a potem w siedzibie gestapo przy ul. Kościuszki - Niemcy torturowali go fizycznie i psychicznie. W styczniu 1943 Zacheusz Pawlak został wywieziony do obozu zagłady na Majdanku. Przeżył tam gehennę, omal nie umarł na tyfus, ale nie zrezygnował z działalności przeciwko hitlerowcom. Jeszcze w 1943 został zaangażowany przez dr. Romualda Sztabę (późniejszego prof. Akademii Medycznej w Gdańsku) do obozowego ruchu oporu z zadaniem zbierania informacji o organizacji obozu, selekcjach więźniów, komorach gazowych; dane te były przekazywane polskiemu ruchowi oporu i aliantom. W 1944 roku, w związku z ofensywą Armii Czerwonej, obóz ewakuowano najpierw do Natzweiler, potem do Nackarletz i ostatecznie do Dachau.
W maju 1945 roku, podczas kolejnej ewakuacji, w okolicach Innsbrucka alianci uwolnili więźniów. Zacheusz Pawlak trafił do szpitala, a po kilku tygodniach wrócił do Polski.
W przyspieszonym tempie zdał maturę i rozpoczął studia na wydziale lekarskim uniwersytetu we Wrocławiu. Po trzech latach przeniósł się do Poznania, gdzie w 1952 roku uzyskał dyplom lekarza. W czasie studiów był organizatorem i prezesem Regionalnego Koła Studentów Ziemi Radomskiej i Kozienickiej, które niosło pomoc socjalną najbiedniejszym studentom. Jednocześnie działał w Polskim Związku Byłych Więźniów Politycznych. W 1946 roku był współorganizatorem Międzynarodowego Zjazdu Młodzieży – Byłych Więźniów Obozów Koncentracyjnych, a rok później - Ogólnopolskiego Zjazdu tego związku.
Po otrzymaniu dyplomu został lekarzem w Garbatce-Letnisku. I bardzo mocno zaangażował się w rozwój tej miejscowości - przez cztery kadencje był radnym Gromadzkiej Rady Narodowej. Założył tu koło PTTK i przez wiele lat nim kierował. Po reaktywowaniu ZBOWiD-u został prezesem koła związku w Garbatce, a od 1956 roku był wiceprezesem zarządu powiatowego w Kozienicach. W Garbatce i okolicy był jedynym lekarzem. Szacunek i sympatię mieszkańców zdobył, organizując tzw. białe niedziele, niosąc bezinteresowną pomoc wszystkim potrzebującym, także z okolicznych wsi. Bezpłatnie czuwał nad zdrowiem uczniów Zasadniczej Szkoły Drzewnej. Był inicjatorem, projektantem i wykonawcą pomników ku czci poległych partyzantów w Garbatce i we wsi Molendy.
Z Garbatki przeniósł się do Radomia, gdzie podjął pracę w Obwodowej Przychodni Zdrowia PKP. Zmodernizował placówkę, a potem przyczynił się do wybudowania nowej.
To Zacheusz Pawlak był pomysłodawcą wystawy plastyczno-fotograficznej „Nigdy więcej wojny” autorstwa Wojciecha Stana i ks. Władysława Paciaka. Organizował sesje naukowe i ekspozycje; swoje przeżycia w niemieckiej niewoli opisał w książce „Przeżyłem…”. Jest też współautorem „Zastępów cieni”. Jego prace, przetłumaczone na język niemiecki, zostały włączone do akt procesu przeciw hitlerowskim zbrodniarzom z obozu na Majdanku, który toczył się w Düsseldorfie.
Został odznaczony Krzyżem Niepodległości i Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Zwycięstwa i Wolności oraz Krzyżem Partyzanckim, Orderem Odrodzenia Polski.
Zacheusz Pawlak zmarł w Radomiu w 1991 roku. Pochowany został na cmentarzu komunalnym na Firleju.
24 listopada 1994 roku Rada Miejska Radomia nadała jego imię ulicy na Józefowie.
Napisz komentarz
Komentarze