Rajec Poduchowny i Rajec Szlachecki, Stara Wola Gołębiowska, Nowa Wola Gołębiowska. Między ul. Stara Wola Gołębiowska a Nowa Wola Gołębiowska, równoległa do ul. Edmunda Bakalarza
Historyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, etnograf, badacz regionu, taternik.
Jan Nepomucen Karol Potkański urodził się 16 kwietnia 1861 w Prędocinku koło Radomia. Po śmierci rodziców jego wychowaniem zajęła się Karolina z Bukowieckich Malczewska, właścicielka Prędocinka i wuj Julian Malczewski, urzędnik Radomskiego Towarzystwa Kredytowego, ojciec Jacka Malczewskiego. Otrzymał staranne wychowanie, a także i przygotowanie do późniejszych studiów historycznych. Z powodu słabego zdrowia do 15. roku życia przebywał w Prędocinku, potem w Krakowie, gdzie wstąpił na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studiował nauki humanistyczne, lecz UJ nie ukończył.
W 1883, przebywając w Prędocinku, rozpoczął poszukiwania w archiwum radomskim, a potem kaliskim i warszawskim, których efektem było m.in. opracowanie rozprawy naukowej „Zapiski herbowe z dawnych ksiąg radomskich i piotrkowskich”, ogłoszonej w III tomie „Archiwum Komisji Historycznej”. Zebrał też materiały, które posłużyły do przedstawienia biogramu rodu Potkańskich - Potkańscy herbu Brochwicz zamieszczonego w „Złotej księdze szlachty polskiej” Teodora Żychlińskiego.
Od 1902 roku był Karol Potkański profesorem historii krajów austriackich Uniwersytetu Jagiellońskiego, od 1904 członkiem Akademii Umiejętności. Zajmował się głównie badaniem stosunków społeczno-gospodarczych średniowiecza zarówno w Polsce, jak i na całej Słowiańszczyźnie, a także zagadnieniami pierwotnego osadnictwa, m.in. na Podhalu. Jako jeden z pierwszych naukowców polskich posiłkował się w badaniach historycznych innymi naukami, m.in. etnografią. Był prezesem Polskiej Sztuki Stosowanej i redaktorem kwartalnika „Lud”.
W 1874 roku po raz pierwszy przyjechał do Zakopanego i w następnych latach bywał tutaj często i na długo. Był taternikiem, ale też leczył w górach chorobę płuc. Zaprzyjaźnił z wieloma ówczesnymi miłośnikami Zakopanego i Tatr, m.in. Tytusem i Ludwikiem Chałubińskimi, Adamem Asnykiem, Stanisławem Witkiewiczem, Heleną Modrzejewską, Leonem Wyczółkowskim, Henrykiem Sienkiewiczem, Kazimierzem i Włodzimierzem Tetmajerami, Stefanem Żeromskim, Adamem Chmielowskim (bratem Albertem). Był jednym z nauczycieli Stanisława Ignacego Witkiewicza (uczył go historii Polski) i dzieci Sienkiewicza.
Jeden z najwybitniejszych taterników końca XIX wieku, jako pierwszy był w 1884 na Cubrynie, w 1892 na Małym Ganku; samotnie przeszedł grań Małego Giewontu. Był też jednym z pionierów taternictwa zimowego, dokonując pierwszych wejść zim. na Krzyżne, Kasprowy Wierch i Czerwone Wierchy, wszystko jeszcze bez nart. Należał także do grona polskich alpinistów. Zainteresowania Potkańskiego obejmowały również podhalańską kulturę; miał udział w powstaniu stylu zakopiańskiego – w 1886 roku dał sobie zrobić meble wzorowane na kształtach i ornamentyce mebli podhalańskich.
O umiłowaniu Tatr przez Karola Potkańskiego pisał Stanisław Witkiewicz w książce „Na przełęczy”, młody Witkacy ofiarował
mu jedno ze swych pierwszych dzieł estetyczno-filozoficznych, dla Sienkiewicza był częściowo modelem postaci Leona Płoszowskiego z powieści „Bez dogmatu”. Tadeusz Miciński w powieści „Nietota” sportretował go jako „pana Melanchtoniusa, najwytworniejszego z dżentelmenów w Turowym Rogu tj. Zakopanem, postaci wykwintnej, bladej i wysmukłej". Asnyk poświęcił mu wiersz „Trimurti”. Jacek Malczewski z kolei namalował jego portret; przypuszczalnie inspiracją do obrazu „Melancholia” był właśnie Poktański.
Zmarł 16 sierpnia 1907 w Krakowie na anemię złośliwą. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim. Ponieważ nie miał rodziny, grobowiec wystawił mu Henryk Sienkiewicz.
Rada Miejska Radomia nazwała ulicę imieniem Karola Potkańskiego 24 listopada 1994 roku.
Napisz komentarz
Komentarze