Właściwości dyni
Miąższ dyni stanowi bardzo bogate źródło witamin A, C, E oraz z grupy B: B1, niacyny (B3) i kwasu foliowego (B9). Oprócz tego zawiera związki mineralne, w tym wapnia, magnezu, potasu, selenu i cynku, oraz białko, błonnik i węglowodany. Znaczne ilości cynku zawierają pestki dyni, które są, obok miąższu, cennym składnikiem pokarmowym i surowcem, z którego pozyskuje się wysokogatunkowy olej.
Miąższ dyni jest niskokaloryczny i może być stosowany w diecie odchudzającej. Odchudzająca dieta pudełkowa w Radomiu często zawiera zupę z dyni. Karotenoidy zawarte w dyni chronią nas przed wolnymi rodnikami, wzmacniają układ odpornościowy, stymulują wytwarzanie enzymów detoksykacyjnych. Zapobiegają osłabieniu wzroku, kurzej ślepocie, zaćmie. Chronią przed rozwojem raka okrężnicy, pęcherza moczowego, piersi, skóry. Znacznie większe możliwości profilaktyczne i lecznicze mają jednak pestki. Zaleca się je w profilaktyce raka żołądka, płuc, jelita grubego i piersi, a przede wszystkim prostaty – dzięki wysokiej zawartości cynku. Pestki dyni są znanym w medycynie ludowej środkiem zwalczającym pasożyty wewnętrzne.
Trwają badania naukowe nad substancją o nazwie kukurbitacyna. Znajduje się ona w pestce dyni tuż pod jej powierzchnią, w cienkiej błonce otaczającej jądro. To właśnie ta substancja działa zabójczo na pasożyty. Udowodniono ponadto, że stymuluje ona wydzielanie soków trawiennych i żółci, działa przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo i przeciwnowotworowo, hamując rozsiew komórek rakowych. Badania nad kukurbitacyną dotyczą opracowania skutecznego leku na niektóre nowotwory.
Uprawa dyni w Polsce
Polska produkuje rocznie około 70 tys. ton dyni, co daje piąte miejsce wśród krajów Unii Europejskiej. W 2019 roku areał, na którym uprawiano w naszym kraju dynię, wynosił około 2 tys. ha. Nasze dynie sprzedawane są na Słowację, do Niemiec i Belgii. Uprawiamy głównie trzy gatunki: dynię olbrzymią, dynię zwyczajną i dynię piżmową. Dynia olbrzymia ma bardzo duże owoce (jagody), ważące niekiedy nawet 200 kg. Rekordowy owoc, wyhodowany w USA, ważył aż 800 kg.
Dynia olbrzymia ma skórkę i miąższ o charakterystycznym, intensywnie pomarańczowym kolorze. Zbierana jest do końca października. Dynia zwyczajna obejmuje odmiany, które są zbierane i spożywane w stanie świeżym latem: kabaczki, cukinie i patisony. Uprawiane są również w przydomowych warzywnikach. Natomiast dynia piżmowa, o kształcie dużej gruszki, ma najdłuższy okres wegetacji, owoce wzrastają w ciągu 3 – 5 miesięcy.
Co można przygotować z dyni?
Odmiany dyni zwyczajnej chętnie używane są na przetwory, przyrządza się z nich głównie pikle. Można je również wydrążyć, nafaszerować dowolnym nadzieniem (mięsem mielonym, mieszaniną sera feta, jajek i natki pietruszki, itp.) i upiec w piekarniku – jest to bardzo smaczne danie na kolację. Pokrojone w plastry dynie, doprawione solą i czosnkiem, obtoczone w mące i usmażone na oleju słonecznikowym są tradycyjną przekąską na Bałkanach, gdzie podaje się je posypane posiekaną natką i z dodatkiem naturalnego jogurtu.
W naszej kuchni dynia olbrzymia wykorzystywana jest do przyrządzania zupy, miąższ pokrojony w grubą kostkę można również zamarynować w occie. Pomysłów na potrawy z dyni jest bardzo dużo, a ich podstawą jest puree, które można przyrządzić również jako przetwór i używać zimą. Przygotowuje się je w bardzo prosty sposób. Dużą dynię myjemy, kroimy na mniejsze kawałki i usuwamy pestki, następnie układamy na blasze i pieczemy w piekarniku (180 stopni) przez około 45 minut. Wyjmujemy, wydrążamy miąższ i blendujemy, po czym zagotowujemy, dodając sok z połówki cytryny dla zagęszczenia i utrwalenia koloru. Gorące puree przekładamy do wyparzonych słoików, zakręcamy i pasteryzujemy przez 20 minut.
Takie puree można wykorzystać do zupy, ale doskonałe jest również ciasto dyniowe.
Składniki: szklanka puree dyniowego, 2 szklanki mąki tortowej, ¾ szklanki cukru, 3 jajka, 200 g masła (kostka), 1 mała torebka cukru waniliowego, 1 łyżeczka cynamonu, 1 łyżeczka proszku do pieczenia, 1 łyżeczka sody oczyszczonej. Wykonanie: miękkie masło ubijamy z cukrem i cukrem waniliowym, dodając po jednym jajku, aby masa się nie zwarzyła. Do ubitej masy dodajemy puree dyniowe i miksujemy. Suche składniki mieszamy w osobnej misce i dodajemy do ubitej masy, miksując do połączenia. Ciasto przekładamy do formy wyłożonej papierem do pieczenia i wstawiamy do piekarnika nagrzanego do 180 stopni. Pieczemy około 60 minut, następnie wyjmujemy i posypujemy cukrem pudrem.
Wersja „na bogato” – po ostudzeniu przekrawamy ciasto wzdłuż, nakładamy warstwę konfitury z dowolnych owoców, składamy i schładzamy w lodówce.
