Radio Rekord Radom 29 lat z Wami Radio Rekord Radom 29 lat z Wami
PGlucyBkYXRhLXJldml2ZS16b25laWQ9IjEiIGRhdGEtcmV2aXZlLWlkPSI0NGIxNzY0MWJjOTg4OTU5NmEyZDdiN2ZkNTRiNWZlNSI+PC9pbnM+DQo=
PGlucyBkYXRhLXJldml2ZS16b25laWQ9IjEiIGRhdGEtcmV2aXZlLWlkPSI0NGIxNzY0MWJjOTg4OTU5NmEyZDdiN2ZkNTRiNWZlNSI+PC9pbnM+DQo=

Spacerkiem po mieście: Państwowa Fabryka Wyrobów Tytoniowych

Spacerkiem po mieście: Państwowa Fabryka Wyrobów Tytoniowych

Państwowa Fabryka Wyrobów Tytoniowych powstała w Radomiu w zaadaptowanych do tego celu budynkach po rosyjskim monopolu spirytusowym przy ul. Nowy Świat 5 (obecnie ul. Limanowskiego). Z wielką pompą zakład został uruchomiony 7 grudnia 1923 roku. „Sprowadzono 20 maszyn pochodzenia krajowego i 5 maszyn zagranicznych, które zatrudniać będą do 340 robotnic i kilkudziesięciu robotników, z produkcją około 50 mln papierosów miesięcznie” – entuzjazmowało się „Słowo” z 5 grudnia 1923.
Rok później wzniesiono magazyn na wyroby tytoniowe, a w 1925 parterowy „budynek fabrykacyjny” zyskał piętro. Wydaje się, że początkowo Polski Monopol Tytoniowy nie zamierzał zwiększać w Radomiu produkcji papierosów, a jedynie przechowywać tutaj tytoń i gotowe wyroby. Stąd plany budowy – przy sąsiadującej z Nowym Światem ul. Marywilskiej (obecnie ul. Tytoniowa) – „magazynu surowca”. Niedługo potem zdecydowano się jednak na postawienie „gmachu fabrykacyjno-magazynowego”. Zaprojektowanie budynku zlecono wybitnemu architektowi Stefanowi Szyllerowi.
Pierwsza wersja budowli była gotowa w styczniu 1928. PMT zatwierdził ją do realizacji na początku marca. Stefan Szyller, który projektował dla Polskiego Monopolu Tytoniowego wszystkie obiekty w Rzeczpospolitej, zaproponował obiekt na planie litery E z długim skrzydłem tylnym i trzema prostopadłymi od frontu; podpiwniczony, czterokondygnacyjny, z użytkowym poddaszem. Każda z licznych klatek schodowych wyposażona była w windy. Budynek miał dziewięć bram od frontu i 17 z tyłu; wszystkie skomunikowane z rampami przeładunkowymi. Niewykluczone, że w tym czasie kierownictwo PMT zmieniło zdanie co do przeznaczenia obiektu i kazało Szyllerowi go przeprojektować. Przedłużył więc środkowe skrzydło i zmniejszył – do sześciu z tyłu i dziewięciu z przodu – liczbę bram, dodał podziemny korytarz łączący „magazyn surowca” z projektowanym budynkiem socjalno-administracyjnym i zmienił nieco detale elewacji. Także ogrodzenie fabryki wraz z bramą było autorstwa warszawskiego architekta.
Nowy projekt był gotowy 21 lipca 1928 i jesienią można było przystąpić do jego realizacji. Gmach specjalnie postawiono w głębi działki, z dala od ulicy, ponieważ przed nim planowano ów „budynek socjalno-administracyjny”, w którym mieściłby się zarząd fabryki, szatnia, jadalnia, żłobek i „inne urządzenia kulturalne dla robotników”. Tego zamysłu jednak nigdy nie zrealizowano. Budowę „gmachu fabrykacyjno-magazynowego” ukończono w 1929 roku.
Jakkolwiek wydaje się to dziwne, pracownicy dawnej „tytoniówki” twierdzą, że niemiecką okupację przetrwało polskie godło – stylizowany orzeł w koronie w szczycie skrzydła środkowego i drugi, w szczycie skrzydła tylnego. Dopiero ludowa władza pozbawiła orła korony, ale… tylko tego od frontu. Ten z elewacji tylnej doczekał w koronie czasów współczesnych.
Dzieło Szyllera produkcji papierosów służy nieprzerwanie do dzisiaj. Niestety, dawny „gmach fabrykacyjno-magazynowy” – taki, jakim zaprojektował go Szyller – można zobaczyć już tylko na starych fotografiach. Wymogi produkcji, zastosowanie nowych technologii wymusiły zmiany, które prawie całkowicie zatarły charakter budowli. W ciągu kilkudziesięciu powojennych lat zamurowano część okien, a przestrzenie wewnątrz litery E sukcesywnie zabudowywano – aż do połowy wysokości skrzydła tylnego. Wreszcie pod styropianem i tynkiem zniknęła Szyllerowska elewacja. Okazało się, że nietynkowane ściany budynku przemarzały, więc trzeba je było ocieplić. Cegłę licówkę imituje teraz jasnopomarańczowy tynk, a żelbetową konstrukcję zaznaczono tynkiem kremowym.

PGlucyBkYXRhLXJldml2ZS16b25laWQ9IjciIGRhdGEtcmV2aXZlLWlkPSI0NGIxNzY0MWJjOTg4OTU5NmEyZDdiN2ZkNTRiNWZlNSI+PC9pbnM+
PGlucyBkYXRhLXJldml2ZS16b25laWQ9IjciIGRhdGEtcmV2aXZlLWlkPSI0NGIxNzY0MWJjOTg4OTU5NmEyZDdiN2ZkNTRiNWZlNSI+PC9pbnM+

Na podstawie – „Szlak architektoniczny Stefana Szyllera”

PGlucyBkYXRhLXJldml2ZS16b25laWQ9IjQxIiBkYXRhLXJldml2ZS1pZD0iNDRiMTc2NDFiYzk4ODk1OTZhMmQ3YjdmZDU0YjVmZTUiPjwvaW5zPg0K
PGlucyBkYXRhLXJldml2ZS16b25laWQ9IjQxIiBkYXRhLXJldml2ZS1pZD0iNDRiMTc2NDFiYzk4ODk1OTZhMmQ3YjdmZDU0YjVmZTUiPjwvaW5zPg0K

Chcemy, żeby nasze publikacje były powodem do rozpoczynania dyskusji prowadzonej przez naszych Czytelników; dyskusji merytorycznej, rzeczowej i kulturalnej. Jako redakcja jesteśmy zdecydowanym przeciwnikiem hejtu w Internecie i wspieramy działania akcji "Stop hejt".

Dlatego prosimy o dostosowanie pisanych przez Państwa komentarzy do norm akceptowanych przez większość społeczeństwa. Chcemy, żeby dyskusja prowadzona w komentarzach nie atakowała nikogo i nie urażała uczuć osób wspominanych w tych wpisach.

PGlucyBkYXRhLXJldml2ZS16b25laWQ9IjMiIGRhdGEtcmV2aXZlLWlkPSI0NGIxNzY0MWJjOTg4OTU5NmEyZDdiN2ZkNTRiNWZlNSI+PC9pbnM+DQo=
PGlucyBkYXRhLXJldml2ZS16b25laWQ9IjMiIGRhdGEtcmV2aXZlLWlkPSI0NGIxNzY0MWJjOTg4OTU5NmEyZDdiN2ZkNTRiNWZlNSI+PC9pbnM+DQo=

#WieszPierwszy

Najnowsze wiadomości

PGlucyBkYXRhLXJldml2ZS16b25laWQ9IjE1IiBkYXRhLXJldml2ZS1pZD0iNDRiMTc2NDFiYzk4ODk1OTZhMmQ3YjdmZDU0YjVmZTUiPjwvaW5zPg0K
PGlucyBkYXRhLXJldml2ZS16b25laWQ9IjE1IiBkYXRhLXJldml2ZS1pZD0iNDRiMTc2NDFiYzk4ODk1OTZhMmQ3YjdmZDU0YjVmZTUiPjwvaW5zPg0K

Najczęściej czytane

PGlucyBkYXRhLXJldml2ZS16b25laWQ9IjE5IiBkYXRhLXJldml2ZS1pZD0iNDRiMTc2NDFiYzk4ODk1OTZhMmQ3YjdmZDU0YjVmZTUiPjwvaW5zPg0K
PGlucyBkYXRhLXJldml2ZS16b25laWQ9IjE5IiBkYXRhLXJldml2ZS1pZD0iNDRiMTc2NDFiYzk4ODk1OTZhMmQ3YjdmZDU0YjVmZTUiPjwvaW5zPg0K

Polecamy