Ulica Zygmunta Adama Chmielińskiego Rajec Szlachecki
Równoległa do ul. Haliny Hermanowicz, prostopadła do ul. Poduchownej
„Zygmunt Chmieliński — to jedna z najwybitniejszych postaci powstania z 1863 r, a niewielu wodzów powstańczych porównanie z nim wytrzymać może. To wzór dowódcy partyzanckiego narodu, który dąży do zrzucenia jarzma wroga, wzór wytrwałości w klęskach i niepowodzeniach, którym nigdy pokonać się nie dawał, a czy w zwycięstwie, czy w odwrocie, zawsze bez bojaźni i strachu!” pisał w 1907 roku w książce „Z lat nadziei i walki 1861-1864” Bolesław Anc.
Zygmunt Adam Chmieliński (raczej Chmieleński; w źródłach występują oba nazwiska) herbu Leszczyc urodził się 1 grudnia 1831roku w Barczącej koło Mińska Mazowieckiego. Był synem Jana Nepomucena, generała - majora wojsk rosyjskich i Julii z Tyborowskiej. Po śmierci ojca został oddany do Aleksandryjskiego Korpusu Kadetów dla sierot wojskowych w Petersburgu. Po jego ukończeniu wstąpił do tamtejszej Akademii Wojennej. Tę szkołę także ukończył i rozpoczął służbę jako porucznik w artylerii armii carskiej w Warszawie.
Sytuacja w Polsce w 1861 roku wzbudziła w Zygmuncie patriotyczny zapał. Pod koniec września 1861 roku pisał w liście do brata Ludwika: „...obecny stan rzeczy w Polsce nie dozwala mi dłużej dźwigać tego munduru, który uciska moją pierś polską. Nie mogąc dostać dymisji zostałem zmuszony wyjechać za granicę... rzucam służbę, bo ona nie zgadza się z moim uczuciem i z moim przekonaniem...” (Jarzębowski „Mówią ludzie...”). Zbiegł z Królestwa Polskiego do Francji, a potem do Włoch. Za granicą pracował jako wykładowca w szkołach wojskowych. We Włoszech brał udział w formowaniu Polskiej Szkoły Wojskowej. Na wieść o wybuchu powstania 1863 roku próbował przedostać się do Polski, ale w Ołomuńcu został aresztowany przez Austriaków.
Udało mu się uciec z więzienia i przedostać do Krakowa. Tu został Chmieleński nominowany na kapitana. Brał udział w formowaniu oddziału kawalerii, na którego czele udał się w maju 1983 do Klimontowa w powiecie miechowskim, gdzie wstąpił do oddziałów Kazimierza Bończy-Błaszczyńskiego. Zebrawszy jeszcze kilka oddziałów, jako ich dowódca, 6 lipca 1863 roku rozbił dwie roty rosyjskie. Dowodził także w potyczkach pod Rudnikami, Obiechowem, Białą, Olesznem i Nieznanowicami.
W sierpniu Zygmunt Chmieleński został mianowany majorem, a na początku września pułkownikiem i naczelnikiem wojsk województwa krakowskiego. 30 września 1863 roku, stoczył bitwę pod Mełchowem, a 20 października pod Oksą. Po bitwie koło Jeziorka Opatowskiego gen. Józef Hauke-Bossak mianował go szefem sztabu. 17 grudnia oddziały powstańcze pod wodzą Chmieleńskiego starły się pod Bodzechowem z pułkiem smoleńskim dowodzonym przez Ksawerego Czangery'ego. Ciężko rannego Chmieleńskiego pojmali Kozacy. Odstawili go do Radomia, gdzie sąd wojskowy skazał go na śmierć. Został rozstrzelany 23 grudnia 1863 roku.
Władysław Zapałowski w „Pamiętnikach” tak opisuje płk. Chmieleńskiego: „Chmieleński małego wzrostu, lat średnich, a można nawet powiedzieć młody, z maleńkim blond wąsem, na oko niewiele wzbudzał grozy, ale gdy oko jego szafirowe zaiskrzyło się, gdy głosem ostrym i donośnym, czystym a dźwięcznym, zaczął przemawiać do otaczających - poznałeś zaraz siłę, energię i przeczułeś niezłomność jego charakteru i męstwo. A cóż dopiero, gdy dosiadał konia i na czele swej drużyny, dawał rozkazy i komendę. Każde jego słowo wyrzucone było nie na wiatr, a żołnierz w szeregu nie śmiał okiem mrugnąć, bo za najmniejsze nieposłuszeństwo śmiercią karał. omimo jednak całej srogości podkomendni kochali go i w ogień byli iść za nim gotowi. Ubranie nadzwyczaj nosił skromne - pomimo, że wielkim był elegantem, a w puzderku podróżnym obok ładunków była zawsze butelka wody pachnącej, grzebienie, szczoteczki i cały przybór toaletowy. Nosił zawsze surdut długi, pod szyję zapięty, szaraczkowy, bez żadnych ozdób, zimą podbity futrem, opasywał go pasem złotym od szabli kawaleryjskiej, przy tym palone buty z ostrogami i czapkę barankową”.
Zygmunt był bratem Ignacego Chmieleńskiego - szefa Rządu Narodowego w powstaniu styczniowym, działacza stronnictwa czerwonych. Warto wiedzieć, że w oddziałach Zygmunta służył Adam Chmielowski, późniejszy brat Albert, święty.
Miejska Rada Narodowa ulicy w Rajcu Szlacheckim nadała imię Zygmunta Adama Chmielińskiego 29 marca 1985 roku.
