W średniowieczu Boże Narodzenie w Szkocji obchodzono uroczyście i radośnie. Ozdabiano domy jałowcem, jemiołą, ostrokrzewem, gospodynie przygotowywały pyszne potrawy, a w końcu cała rodzina zajmowała się szykowaniem świątecznego pnia, zwanego Yule Log. Pień miał płonąć w wigilijną noc, by dobry ogień przeszkodził elfom w schodzeniu kominem i dokuczaniu domownikom. Resztę pnia chowano pod łóżkiem, co miało być wróżyć powodzenie w nadchodzącym roku. W XVI wieku szkocka reformacja zakazała obchodzenia Bożego Narodzenia. A to dlatego, jak argumentowano, że wyraz „Christmas” (święta) pochodzi od „Christ's Mass” (mszy Chrystusa), a msze były wówczas zabronione. Aż do lat 60. XX wieku dzień Bożego Narodzenia w Szkocji było zwyczajnym dniem pracy, a ludzie praktykujący tradycję Yule narażeni byli na konsekwencje. Dopiero od lat sześćdziesiątych XX wieku następować zaczął powolny, lecz zauważalny renesans Bożego Narodzenia, a w latach 70. pierwszy dzień Świąt (Christmas Day) stał się dniem wolnym od pracy.
Spal gałęzie jarzębiny
Wspólnym dla Polaków i Szkotów zwyczajem jest ubieranie świątecznego drzewka. Sztuczne lub prawdziwe sosenki przystrajane są ozdobami, co chyba nie dziwi, w szkocką kratą, a pod nimi znajdują się prezenty od Santa Clausa. Szkoci w Wigilię palą gałęzie jarzębiny, pozbywając się w ten sposób złych uczuć, którymi w ciągu roku obdarzali najbliższych. Dopiero po takim oczyszczeniu mogą obchodzić Yuletide - Boże Narodzenie w atmosferze spokoju i miłości. Przetrwała również tradycja palenia świątecznego pnia.
Tradycyjny świąteczny posiłek składa się ze świeżo upieczonego chleba owsianego i pieczonego indyka lub gęsi. Każda z tych smakołyków podawany jest w sosie, zawierającym szkocką wodę życia (whisky). Na świąteczny stół trafia także placek z mięsem mielonym i paszteciki z mięsem oraz owsiane ciasteczka Bannoks'y. Tak jak Anglicy mają swój nieśmiertelny pudding, tak Szkoci mają „czarną babę”. Formuje się ją z ciężkiego, nasyconego bakaliami ciasta i wypieka w metalowych formach wyłożonych jasnym, kruchym ciastem, a przed podaniem obficie skrapia się whisky. Zwieńczeniem bożonarodzeniowej uczty jest kieliszek whisky lub wassail (grzany napój jabłkowy z dodatkiem whisky).
Greckie Christopsomo
W Hiszpanii odpowiednikiem opłatka jest chałwa, a wigilijna wieczerza rozpoczyna się po pasterce. Po niej wszyscy wychodzą na ulice oświetlone tysiącami barwnych żarówek, śpiewają kolędy, tańczą i bawią się do rana. W Anglii wigilijny posiłek zaczyna się w południe w ścisłym gronie rodzinnym. Obiad składa się z pieczonego indyka i „płonącego puddingu”. Wieczorem w Wigilię angielskie dzieci wywieszają swoje pończochy za drzwi, by nazajutrz rano odnaleźć je wypełnione prezentami.
Greckie Boże Narodzenie jest spokojnym, uroczystym okresem. Na prawie każdym stole można znaleźć Christopsomo (Chleb Chrystusa). To okrągły bochenek ozdobiony na szczycie krzyżem, wokół którego ludzie stawiają symbole z ciasta przedstawiające wszystko to, co oznacza długotrwałość. Jeśli biesiadnicy pochodzą z wyspy i są rybakami, na ich stole zobaczysz chleb z rybą. We Francji, w przeciwieństwie do Polski, nie ma Wigilii. Francuzi biorą udział we mszy, a 25 grudnia siadają do wspólnego obiadu. W ten dzień je się indyka nadziewanego kasztanami i pije dużo szampana.
Kinderbal i świnka z marcepanu
We Włoszech Boże Narodzenie ma tysiącletnią tradycję. 8 grudnia ubiera się choinkę, budowane są też żłóbki w kościołach. Podczas uroczystej wigilijnej kolacji jedzone są typowe włoskie ciasta - penettone i pandoro, a także nugat, migdały i orzechy laskowe. Na Węgrzech w czasie świąt organizuje się wielkie bale dla dzieci. Najważniejszy z nich odbywa się w Budapeszcie, w budynku Parlamentu. Uczestniczą w nim znani aktorzy i artyści. Pod obrus leżący na stole wkłada się sianko. Wyciągnięcie najdłuższego źdźbła wróży długie życie. W czasie Wigilii i Świąt Bożego Narodzenia Węgrzy jedzą pieczonego indyka, zupę rybną oraz rosół z kury. Na stole nie może zabraknąć ciasta z makiem, bo mak zapewnia rodzinie miłość.
W Austrii po piątej po południu rozbrzmiewa w oknach mały dzwoneczek. To znak, że rozpoczyna się świąteczna kolacja. W Danii na Wigilię podaje się słodki ryż z cynamonem i pieczoną gęś z jabłkami. Tradycyjnym daniem jest budyń z ryżem, w którym gospodyni ukrywa migdał. Kto go znajdzie, ten dostaje świnkę z marcepanu, która zapewnia szczęście przez cały rok.
Czas Świątecznego Spokoju
W Finlandii Boże Narodzenie jest najważniejszym świętem w roku. Świadczy o tym chociażby nazwa grudnia - Joulukuu, czyli „bożonarodzeniowy miesiąc”. Już 13 grudnia obchodzony jest Dzień św. Łucji, uważanej za ucieleśnienie dobroci, który ma przygotować ludzi do zbliżających się świąt. Przed Bożym Narodzeniem ubiera się choinkę, w oknach pojawiają się dekoracje, w każdą niedzielę adwentu zapala się świeczkę.
Podobnie jak w Polsce, także w Finlandii duże znaczenie ma Wigilia. Jednak różni się bardzo od naszej. Już w południe następuje uroczyste rozpoczęcie Świątecznego Spokoju - Joulurauha, ogłaszane z rynku najstarszego miasta w Finlandii – Turku, a transmitowane przez media. Tego dnia wielu Finów odbywa „oczyszczającą” wizytę w saunie. Odwiedza się też groby bliskich i zapala znicze. Potem spożywana jest uroczysta kolacja.
W Finlandii nie obowiązuje post, nieznany jest też zwyczaj dzielenia się opłatkiem. Domownicy jedzą pieczoną szynkę z musztardą i tartą bułką, marynowanego śledzia, surowego łososia z solą, cukrem i koperkiem. Na słodko jest ryżowa owsianka z cynamonem i cukrem, śliwkowy kisiel, pierniczki i gwiazdy z ciasta francuskiego z powidłami śliwkowymi. Święta nie mogą się obyć się bez glogi, czyli korzennego napoju z przyprawami.
Pierwszy dzień świąt spędza się zwykle w domu, czytając książki, objadając się smakołykami i spokojnie odpoczywając w gronie rodzinnym. Drugiego dnia odwiedza się krewnych i przyjaciół.
opr. Iwona Kaczmarska 
, Fot. Wikipedia
