To kolekcja to prawdziwy unikat. Wiele z dokumentów Polskiego Państwa Podziemnego zostało zniszczonych albo przez hitlerowców, albo komunistyczną Służbę Bezpieczeństwa, wile osób nie przywiązywał też do nich aż tak wielkiej wagi. Te, które dzisiaj przekazano do Instytutu Pamięci Narodowej, dotyczą działalności Armii Krajowej na terenie Radomia i Kozienic w latach 1942-1944. – Znalazłam te dokumenty w pamiątkach po mojej mamie Jadwidze Rattter, która zmarła siedem lat temu – mówi Maria Krzeszowska. – Moja mama dostała je od kobiet, która była żoną z jednego dowódców. Ta kobieta nie wiedziała co zrobić z taką kolekcją, a do mojej mamy miała zaufanie. Ja znalazłam to wszystko. Wydawało mi się, że jest to coś wartościowego. Czytając niektóre dokumenty, włos mi się na głowie jeżył. Są to oryginały, pisane odręcznym pismem, dokumenty rozkazy, meldunki. Są też prośby o zatwierdzenie wyroków śmierci. Są regulaminy zestawienia. Chciałam to przekazać a jakieś godne ręce. Wierzę, że mama patrzy na to z góry i się cieszy.
Znaczenie dokumentów najlepiej potrafią ocenić historycy. – My takich materiałów w swoich zasobach nie mamy-mówi Danuta Pawlik-naczelnik Delegatury IPN w Radomiu. – To są jedyne dokumenty z tego okresu. My nad nimi będziemy mocno pracować, będziemy starali się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego zostały tak zgromadzone? Potem zostaną odpowiednio opublikowane albo odpowiednio opisane.
Znaczenie dokumentów najlepiej potrafią ocenić historycy. – My takich materiałów w swoich zasobach nie mamy-mówi Danuta Pawlik-naczelnik Delegatury IPN w Radomiu. – To są jedyne dokumenty z tego okresu. My nad nimi będziemy mocno pracować, będziemy starali się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego zostały tak zgromadzone? Potem zostaną odpowiednio opublikowane albo odpowiednio opisane.
Dokumenty przeglądał m.in. historyk Krzysztof Busse. – Mamy dokument dotyczący organizacji państwa podziemnego w czasie powstania ogólnonarodowego z 1943 r. Następny dokument z tego samego roku to instrukcja o wzajemnych relacjach pomiędzy Armią Krajową a Szarymi Szeregami. Inny dokument mógłby być podstawą do nakręcenia filmu szpiegowskiego. Jest to bowiem tabela kryptonimów, która umożliwiała odszyfrowanie wiadomości. Są przepisy bezpieczeństwa dla łączności konspiracyjnej, wnioski o awans dla oficerów. W tych dokumentach znajduje się szereg nazwisk i pseudonimów, które częściowo nie były nam znane. Drugą grupą dokumentów są te dotyczące mobilizacji w ramach akcji „Burza” i „Zemsta”. Ta druga akcja polegała – mówiąc w dużym uproszczeniu- na przyjściu oddziałów radomskiej AK na pomoc powstańczej Warszawie. Mamy rozkaz wymarszu żołnierzy na Warszawę.
Przekazanie materiałów wpisuje się w prowadzony przez Instytut Pamięci Narodowej program „Archiwum Pełne Pamięci".
