"A Śmierć drży i stoi nieśmiało, nie wiedząc co się z nią będzie działo." W ostatni wtorek karnawału (09.02) w Jedlińsku ścięto kostuchę. Na egzekucję patrzyły tłumy.
- Przejęliśmy władzę w Jedlińsku i sprawujemy ją do wieczora - mówi wójt Pardoła, któremu na szyi wiszą symboliczne klucze od miasta. W rolę Pardoły po raz dziewiąty wcielił się Krzysztof Wieczorek. - Udział w kusakach brałem od bardzo dawna, ale w rolach bez tekstu, pod sceną. Jest coś magicznego, w tym, że od 200 lat, w tym samym miejscu obrzęd jest powtarzany w niezmienionej formie. I to przyciąga - mówi Wieczorek. W tym roku, by odegrać swoją obrzędową rolę przyjechał z Warszawy, bo nie mieszka już w Jedlińsku.
Katowi, czyli Witoldowi Makulskiemu ciężko policzyć, ile razy ścinał śmierć, ale przynajmniej 27. - Kultywuję tradycję rodzinną. Brat dziadka był katem, po nim jego syn, teraz ja. Po mnie katem pewnie będzie syn brata - mówi Makulski. Ale tradycji rodzinnych to nie koniec. - Postać z przedstawienia, opasły wójt Piątek to pradziadek mojej żony - mówi kat. Oprócz tradycji rodzinnych także z duma z wyjątkowości tego wydarzenia powoduje, że chcą co roku brać udział w rytuale. - Wertowałem wiele źródeł i nigdzie nie znalazłem informacji, żeby gdzieś ścinano śmierć. To zwykle śmierć ścina ludzi, a nie na odwrót - zaznacza obrzędowy kat.
Ścięcie Śmierci 2016
Ścięcie Śmierci 2016
Czy rzeczywiście jest to fenomen na skalę świata? Dr Justyna Górska- Streicher, etnograf z Muzeum Wsi Radomskiej: - To niepowtarzalny obrzęd, przynajmniej na skalę Polski. Czy gdzieś w Europie, wśród wielości subkultur nie powtarza się podobny motyw, tego nie wiem na pewno. - Źródło zabaw końca karnawału było oddolne. To ludzie chcieli się bawić. To czas, w którym wszystko jest na odwrót. - Nie mamy władzy, nie mamy wójta, zetniemy sobie jeszcze śmierć i będziemy sobie żyć wiecznie i wiecznie się bawić - mówi etnograf i dodaje, że jednym z celów takich wydarzeń była integracja środowiska. - Czy i dziś, choć mamy inne czasy są zachowane podobne funkcje kusaków? Myślę, że tak - mówi doktor, pokazując na tłum ludzi zgromadzony na jedlińskim rynku.
W tłumie byli mieszkańcy Jedlińska i okolic, ale i wielu takich, którzy przyjechali z Radomia, innych miast, a nawet z Hurgady. Klaudia z Jedlanki przyjechała kolejny raz. - Lubię tę atmosferę - mówi. Halina z Wielogóry jest pierwszy raz, ale wszystko jej się podoba. Szczególnie młodzi ludzie w przebraniach - Najbardziej panny młode, wszystkie piękne, choć to trochę zaskakujące, że to przebrani mężczyźni - mów Halina. Adam jest z Radomia, przyjechał trzeci raz. Wśród przebierańców najbardziej podoba mu się niedźwiedź.
Przebrania podlegały też ocenie jurorów. Wygrała Katarzyna Ziętek z Piastowa przebrana za kozła. - Bo w kusaki wszystko na odwrót. Śmierć ścinana, a ludzie przebrani za zwierzęta - uzasadniła werdykt jurorka, dr Justyna Górska- Streicher.
Zabawy obrzędowe w czasie kusaków, czyli kusego wtorku trwały w Jedlińsku od rana, kiedy to na ulicach pojawili się przebierańcy. O godz. 13 wójt gminy, Kamil Dziewierz uroczyście przekazał władzę wójtowi Pardole. Właściwy obrzęd odbył się ok. godz 16. To sąd nad Śmiercią oskarżoną o największe zbrodnie. Sąd po wysłuchaniu oskarżenia wydał wyrok skazujący, który wykonał kat. Potem cielsko Śmierci zawieziono na plebanię, gdzie proboszcz dokonał pokropku. I od tego momentu miała trwać zabawa do północy.
Wygłaszane podczas obrzędu teksty spisał w XIX wieku ksiądz Jan Kloczkowski, proboszcz miejscowej parafii. Wszystkie role odgrywane są przez mężczyzn. Ścięcie Śmierci to zwyczaj unikatowy na skalę światową i stara się o wpis na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO.
PGlucyBkYXRhLXJldml2ZS16b25laWQ9IjciIGRhdGEtcmV2aXZlLWlkPSI0NGIxNzY0MWJjOTg4OTU5NmEyZDdiN2ZkNTRiNWZlNSI+PC9pbnM+
PGlucyBkYXRhLXJldml2ZS16b25laWQ9IjciIGRhdGEtcmV2aXZlLWlkPSI0NGIxNzY0MWJjOTg4OTU5NmEyZDdiN2ZkNTRiNWZlNSI+PC9pbnM+
Po obrzędowym przedstawieniu zagrał zespól Akcent Zenona Martyniuka.
PGlucyBkYXRhLXJldml2ZS16b25laWQ9IjQxIiBkYXRhLXJldml2ZS1pZD0iNDRiMTc2NDFiYzk4ODk1OTZhMmQ3YjdmZDU0YjVmZTUiPjwvaW5zPg0K
PGlucyBkYXRhLXJldml2ZS16b25laWQ9IjQxIiBkYXRhLXJldml2ZS1pZD0iNDRiMTc2NDFiYzk4ODk1OTZhMmQ3YjdmZDU0YjVmZTUiPjwvaW5zPg0K
