IV czy IIII? Co z tą tarczą nowego zegara na dworcu?

Na tarczy zegara na budynku głównym dworca widnieje rzymska czwórka zapisana jako „IIII”, zamiast wszystkim dobrze kojarzonej „IV”. Czyżby pojawił się błąd? Postanowiliśmy zgłębić temat. Okazuje się, że kwestia zapisu rzymskiej czwórki jest kwestią sporną i interesującą.

Przede wszystkim cztery pionowe kreski stosują konstruktorzy i projektanci nawiązujący do kanonu ustanowionego przez najstarszy istniejący zegar znajdujący się w Katerze w Wells, zbudowanym pod koniec XIV wieku. W owym okresie „IIII” stanowiło powszechną formę zapisu liczby w pismach i księgach z tamtego okresu. Także król Francji, Ludwik XIV, wolał taką formę zapisu i za swojego panowania kazał swoim mistrzom wykonywać zegary właśnie w taki sposób. W starożytnym Rzymie również często nie stosowano zapisu „IV”, gdyż symbol ten był zarezerwowany wyłącznie dla najwyższego z bogów – Jowisza (lat. Ivpiter). Także prostym chłopom łatwiej było zrozumieć cztery kreski jako następstwo trójki, niż „I” przed zupełnie abstrakcyjnym „V”.

PGlucyBkYXRhLXJldml2ZS16b25laWQ9IjciIGRhdGEtcmV2aXZlLWlkPSI0NGIxNzY0MWJjOTg4OTU5NmEyZDdiN2ZkNTRiNWZlNSI+PC9pbnM+

W dodatku, znając zamiłowania i słoności konstruktorów do stosowania symetrii (tutaj tzw. symetrii radialnej), „IIII” wydaje się być tą najwłaściwszą formą, gdyż patrząc na tarczę zegara mamy: najpierw cztery liczby zbudowane wyłącznie ze znaków „I”, później kolejne cztery zawierające „I” i „V”, zaś ostatnie cztery „I” i „X”. Na plus "IIII" przemawia także fakt, iż uniemożliwia to błędne odczytanie „IV” jako „VI”, co każdemu z nas może się przytrafić, zwłaszcza gdy w pośpiechu patrzymy na zegarek na ręku pod niewłaściwym kątem. Choć pojawia się tu inny problem, gdyż równie dobrze „IIII” możemy odczytać jako „III”.

Tak czy inaczej, nowa tarcza zegara na dworcu w żadnym wypadku nie jest błędem i nie musimy się obawiać, że nasze miasto znowu stanie się obiektem żartów w internecie.

PGlucyBkYXRhLXJldml2ZS16b25laWQ9IjQxIiBkYXRhLXJldml2ZS1pZD0iNDRiMTc2NDFiYzk4ODk1OTZhMmQ3YjdmZDU0YjVmZTUiPjwvaW5zPg0K