W Radomiu zachowało się wiele obiektów wielokulturowych z tego okresu. Wśród nich są m.in.: zabytki sakralne (kościoły), cmentarze, kamienice, budynki użyteczności publicznej, pomniki oraz ruchome dzieła sztuki. Podejmowane w ostatnich latach działania przyczyniły się do poprawy stanu technicznego i estetycznego tych zabytków, zwiększenia ich funkcjonalności oraz lepszego wyeksponowania w krajobrazie kulturowym miasta. warto zaznaczyć, że ww. działania posiadały często zewnętrzne wsparcie finansowe.
Kościół ewangelicko-augsburski
Najważniejszy dla
ewangelików radomskich jest kościół ewangelicko-augsburski, przy
obecnej ul. Reja. Początki tej świątyni związane są z zakonem
benedyktynów, którzy w latach 1784-85 wybudowali murowany kościół
z cegły pw. Wniebowzięcia NMP. W 1827 r. Zgromadzenie Wyznań
Ewangelicko-Augsburskich nabyło ten budynek od Radomskiego
Towarzystwa Dobroczynności. Po zebraniu niezbędnych funduszy
przystąpiono do jego pierwszej przebudowy w 1834 r. W miejscu
dawnego prezbiterium wzniesiono wieżę, wraz z urządzeniem nowego
wejścia, zmieniono lokalizację chóru z organami i ołtarza
głównego.
W 1877 r. dobudowano zakrystię. W latach 1893-95 doszło do kompleksowej przebudowy. Powiększono nawę, podwyższono wieżę, zmienił się wygląd zewnętrzny i wewnętrzny kościoła. W efekcie powstał budynek o architekturze eklektycznej, z elementami neorenesansowymi i neogotyckimi, wyróżniający się na tle innych radomskich świątyń. Uzyskał plan składający się z prostokątnej nawy z płytkimi ryzalitami w części ołtarzowej, z węższą prostokątną wieżą od północy i pięcioboczną niższą zakrystią. Charakterystyczna jest wysoka, reprezentacyjna wieża od północy tworząca fasadę, oraz bogaty detal, który został udatnie wkomponowany w jej architekturę. Szczególnie oryginalne jest wykorzystanie biforialnych okien w obrębie boniowanych elewacji bocznych oraz powtarzanie architektonicznych obramień i podziałów.
Z okresu ostatniej przebudowy pochodzi większość obecnego wyposażenia i wystroju: ołtarz główny, ambona, ławki oraz krata – dekoracyjnie opracowane. Na dwukondygnacyjnej emporze z 1894 r., na wyższym poziomie, znajdują się organy z 1877 r., aut. Gottfrieda Riemera z Brzegu Śląskiego. Są to jedne z najstarszych czynnych organów w regionie radomskim. Zachowała się też oryginalna stolarka drzwiowa. Poza tym w kościele, w 1999 r., umieszczono rzeźbę – odlew figury Chrystusa z nagrobka Teodora Karscha – znanego XIX-wiecznego przemysłowca.
Tomasz Gola, WUOZ w Warszawie, delegatura w Radomiu.
Artykuł został opublikowany w kwartalniku „Renowacje i zabytki”, nr 1 (46) 2014. Publikacja za zgodą spółki Rewitalizacja.