W 1821 roku na granicy Radomia i wsi Dzierzków stanął drewniany krzyż, upamiętniający prace nad planem regulacyjnym naszego, liczącego wówczas 4 tys. mieszkańców, miasta – takim współczesnym studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Plan był pierwszym opracowaniem urbanistycznym od czasu lokalizacji Nowego Radomia; stanowił podstawę dalszego przestrzennego rozwoju. Wytyczał nowe dzielnice, ustalał lokalizację niezbędnych do sprawnego funkcjonowania Radomia instytucji i budynków użyteczności publicznej, uwzględniał nawet usprawnienie komunikacji – zarówno wewnętrznej, miejskiej, jak i tranzytowej. Znalazły się w nim także zapisy o konieczności osuszenia miasta oraz uporządkowania terenów po rozebranych murach miejskich i zasypanych fosach; zalecano urządzenie miejskich parków i zadrzewienie dróg. Plan, na polecenie Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji Królestwa Polskiego opracował budowniczy woj. sandomierskiego Józef Sadkowski, posiłkując się pomiarem miasta wykonanym w 1818 roku przez Ignacego Ebertowskiego, inżyniera woj. sandomierskiego. Plan przez KRSWiP został zatwierdzony w 1822 roku i do końca XIX wieku był główną wytyczną przy rozbudowie Radomia.
https://www.cozadzien.pl/zdjecia/spacerkiem-po-miescie-krzyz-w-parku-kosciuszki/65833
Upamiętniający go drewniany krzyż okazał się nieco mniej trwały. Pod koniec lat 80. XIX wieku zniszczoną przez wichurę pamiątkę zdecydowano się – z inicjatywy Henryka Hugona Wróblewskiego, redaktora naczelnego „Gazety Radomskiej” - zastąpić monumentem żeliwnym. Ażurowy krzyż w stylu gotyckim, osadzony na ośmiobocznym cokole zwieńczonym ostrołukami zaprojektował Jan Chromecki, inżynier budowniczy powiatu radomskiego. Model i instalacja były dziełem Józefa Osińskiego, właściciela radomskiej Fabryki Maszyn, Pędni i Narzędzi Rolniczych. Odlew wykonano w znanej firmie w Bliżynie niedaleko Skarżyska-Kamiennej. Nowy krzyż ufundowany został ze składek radomian - „Gazeta Radomska” na swoich łamach skrupulatnie odnotowywała darczyńców nawet kilku kopiejek.
Mierzący ok. 5 metrów monument umieszczono na kamiennej bazie naprzeciwko, wybudowanego w międzyczasie, gmachu Komisji Województwa Sandomierskiego jesienią 1890 roku. Na cokole umieszczona jest kamienna tablica z napisem: „Nieśmiertelnemu/ królowi wieków/ który jest/ był i przychodzi/ od zawsze wpisanemu/ w dzieje miasta/ Radomianie”.
W lutym 1905 roku niedaleko krzyża doszło do największego w historii Radomia starcia pokojowej demonstracji z wojskami carskimi. Żołnierze strzelali do bezbronnego tłumu, zabijając ponad 20 osób i raniąc kilkadziesiąt. Od tego czasu krzyż traktowany jest jako pomnik upamiętniający ofiary tamtych wydarzeń.
W 1963 roku, w związku z budową pomnika ku czci Armii Czerwonej, krzyż monument został przeniesiony pod ścianę Łaźni.
W 2004 roku, z inicjatywy Społecznego Komitetu Ratowania Zabytków Radomia, przeprowadzono gruntowną renowację krzyża, przy okazji przesuwając go w pobliże miejsca, gdzie stał pierwotnie.
Korzystałam z „Encyklopedii Radomia” Jerzego Sekulskiego, Radom 2012
