- Pierwsza wojna światowa dla nas, Polaków oznaczała przede wszystkim wyzwolenie spod ponadstuletniej okupacji zaborców; żywa jest także tradycja legionowa. Tymczasem Wielka Wojna przyniosła ze sobą śmierć i zniszczenie na niespotykaną dotychczas skalę; to był najtragiczniejszy okres w dziejach Europy. Podczas pierwszej wojny zginęło w sumie więcej osób niż podczas drugiej – mówił podczas otwarcia ekspozycji w czwartek, 2 października Kazimierz Jaroszek, dyrektor Archiwum Państwowego w Radomiu. – W tym roku obchodzimy stulecie wybuchu Wielkiej Wojny. Archiwum Państwowe postanowiło – poprzez fotografie i dokumenty - przybliżyć Polakom tę rocznicę. We wszystkich więc oddziałach AP przez najbliższe cztery lata będą się odbywały rozmaite wydarzenia związane z pierwszą wojną światową. W Radomiu przygotowaliśmy wystawę; planujemy specjalne lekcje archiwalne, sesje naukowe i konkurs.
Ekspozycja „Wielka Wojna. Radom i region radomski w czasie I wojny światowej” - przygotowana przez Ewelinę Majsterek i Krzysztofa Skarżyckiego - składa się z kilku części. Najpierw więc widzimy Radom tuż przed wybuchem wojny, potem następuje okres, kiedy miasto w wyniku działań militarnych przechodziło z rąk i do rąk i wreszcie czas okupacji austriackiej 1915-18, a także moment wyzwolenia. Historię tych lat ilustrują zdjęcia i dokumenty. Jedno z austriackich obwieszczeń np. wzywa „każdego, kto ma na swojem przechowaniu suszone śliwki lub powidła w ilości ponad ¼ puda rosyjskiego” do zgłoszenia tego faktu na posterunku żandarmerii. Ten, kto tego nie uczynił, mógł się spodziewać grzywny w wysokości do 10 tys. koron lub półrocznego aresztu. Taka sama kara czekała radomian, którzy odważyliby się palić świece na grobach.
- Austriacy byli bezwzględni w rekwizycjach wszystkiego, co w mieście ludzie posiadali, a co przydałoby się żołnierzom na froncie – tłumaczy Krzysztof Skarżycki. – Ale dali nam samorząd, zezwolili na spolszczenie szkolnictwa, pozwalali na świętowanie patriotycznych rocznic, np. 3 maja. Co pokazujemy na wystawie.
Uzupełnieniem ekspozycji są współczesne fotografie cmentarzy wojennych, rozsianych po ziemi radomskiej.
Wystawa będzie czynna do 31 grudnia, a można ją oglądać codziennie w godzinach pracy Archiwum - od godz. 8 do 16, w poniedziałki do godz. 18.
